سنگ شکنی درون اندامی از طریق حالب (TUL) :
سنگ حالب در صورتیکه کوچکتر از 4 میلیمتر باشند به احتمال 90 درصد و سنگهای بین 4 تا 6 میلیمتر به احتمال 60 درصد بصورت خودبخود دفع میشوند.در اینگونه موارد میتوان با دادن مسکن و داروهای منبسط کننده انتهای لوله حالب و توصیه به مصرف مایعات به تسهیل عبور و خروج سنگ حالب کمک کرد. در صورتیکه این سنگ ها علی رغم تمهیدات فوق و طی زمان 2 تا 4 هفته دفع نشوند نیاز به انجام دادن سنگ شکنی درون اندامی وجود دارد. علاوه براین سنگهای بزرگتر از 6 میل با توجه به احتمال پایین دفع خودبخودی نیز نیاز به سنگ شکنی دارند. سنگ شکنی به دو طریق برون اندامی (ESWL) و درون اندامی(TUL) قابل انجام است که شیوه سنگ شکنی برون اندامی گزینه ارجح در موارد سنگ کلیه و حالب فوقانی و سنگ شکنی درون اندامی روش مناسب تر برای سنگ های حالب میانی و تحتانی است. میزان موفقیت TUL برای خرد کردن سنگهای حالب تحتانی و میانی حدود 90 تا 95 درصد همراه است.
سنگ شکنی درون اندامی از طریق حالب (TUL) چیست؟
نحوه انجام عمل: پس از ایجاد بیهوشی عمومی یا بیحسی نخاعی از کمر، جراح یک ابزار بسیار نازک، انعطاف‌پذیر و مجهز به دوربین به نام «یورتروسکوپ» (Ureteroscope) را از طریق مجرای ادرار (پیشابراه) وارد مثانه و سپس حالب می‌کند.محل دقیق سنگ با استفاده از دوربین مشاهده می شود. سپس با استفاده از ابزارهای مخصوصی که از طریق یورتروسکوپ عبور داده میشوند (لیزر یا ابزار پنوماتیک)، سنگ به قطعات بسیار ریز شکسته میشود. این قطعات ریز یا توسط ابزار مخصوص خارج میشوند و یا به قدری کوچک هستند که بعداً به طور طبیعی از طریق ادرار دفع میشوند. در بعضی موارد برای تسهیل عبور سنگ های خرد شده و یا در صورت تنگی در محل سنگ و یا وجود عفونت پشت سنگ، یک عدد لوله باریک مخصوص (double J stent) داخل حالب گذاشته میشود وسپس 2 تا 4 هفته بعد ، به صوت سرپایی با بیحسی موضعی و یا در اتاق عمل با بیهوشی عمومی سبک خارج میشود.
مزایایTUL : عدم نیاز به برش: در این روش هیچ برش جراحی روی پوست ایجاد نمی‌شود. نقاهت کوتاه: در حالت معمول، بیمار پس از چند ساعت مرخص میشود. و از روز بعد از عمل میتواند به فعالیت عادی و روزمره باز گردد. در صورت تعبیه استنت دابل جی، تا زمان وجود استنت ممکن است علائمی از قبیل ادرار خونی ، سوزش و تکرر ادرار در فرد وجود داشته باشد. معمولا این علایم با فعالیت بدنی تشدید میشوند. این علایم نیاز به اقدام خاصی ندارند و به محض خروج استنت دابل جی رفع میشوند. دوره نقاهت و مراقبت های پس از عمل: بیشتر بیماران پس از 1 یا 2 روز می‌توانند به فعالیت‌های روزانه خود بازگردند. با این حال، توصیه میشود که از انجام فعالیت‌های جسمی سنگین خودداری کنند تا زمانی که پزشک اجازه بدهد. پس از عمل وجود مقادیر کمی خون در ادرار طبیعی است و نباید موجب نگرانی شود. با این حال، اگر خونریزی زیاد شد یا تب به وجود آمد، بیمار باید بلافاصله به پزشک یا اورژانس مراجعه کند.
عوارض احتمالی TUL چیست؟ عمل TUL، مانند هر روش پزشکی دیگری، ممکن است با عوارض احتمالی همراه باشد. در اینجا به برخی از مهم‌ترین عوارض احتمالی این عمل اشاره می‌کنیم: 1. عفونت ادراری: یکی از شایع‌ترین عوارض پس از عمل TUL است. علامت اصلی آن تب، لرز است. 2. خونریزی: خونریزی خفیف در ادرار پس از عمل طبیعی است. خونریزی شدید و دفع لخته نیاز به مراجعه به پزشک دارد. 3. درد : درد و ناراحتی در ناحیه کلیه و مجاری ادراری پس از عمل شایع است. این درد معمولاً با مصرف داروهای مسکن قابل کنترل است. 4. تنگی حالب: در موارد نادر، ممکن است حالب پس از عمل دچار تنگی شود. این عارضه نیاز به درمان دارد. 5. نیاز به تکرار عمل: در صورتی که سنگ به طور کامل شکسته نشود، ممکن است نیاز به تکرار عمل باشد. 6. آسیب به مجاری ادراری: در موارد نادر، ممکن است مجاری ادراری در حین عمل آسیب ببینند.
مراقبت‌های بعد از عمل TUL: مراقبت‌های بعد از عمل، بخش مهمی از فرآیند جراحی TUL است. با رعایت این مراقبت‌ها، می‌توانید به بهبودی کامل دست یابید و از بروز عوارض جلوگیری کنید. 1. استراحت کافی داشته باشید. از انجام فعالیت‌های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. می‌توانید به تدریج فعالیت‌های سبک را از سر بگیرید، اما قبل از آن با پزشک خود مشورت کنید. 2. مصرف مایعات مصرف مایعات فراوان، به ویژه آب، برای دفع خرده‌های سنگ و جلوگیری از عفونت بسیار مهم است. حداقل 8-10 لیوان آب در روز بنوشید. می‌توانید از آبمیوه‌های طبیعی و چای کم‌رنگ نیز استفاده کنید. 3. کنترل درد پس از عمل، ممکن است درد خفیف تا متوسطی در ناحیه کلیه، پهلو یا هنگام ادرار کردن احساس کنید. پزشک داروهای مسکن مناسب را برای شما تجویز می‌کند. در صورت درد شدید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید .رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک، نقش مهمی در بهبودی سریع‌تر و کاهش عوارض دارد. در صورت بروز هرگونه علامت غیرعادی، فوراً به پزشک اطلاع دهید
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ بطور معمول بعد ازیک هفته نیاز است مجددا به پزشک مراجعه شود، تا با انجام تصویربرداری مناسب از خروج تمامی سنگها اطمینان حاصل شود. گفتنی است که این در صورتی است که همه چیز طبق روال عادی انجام شده باشد و بیمار عارضه جدی مثل تب یا خونریزی شدید نداشته باشد. درصورت تعبیه استنت در حالب لازم است در زمانی که پزشک توصیه کرده, حتما جهت خروج آن اقدام شود. تاخیر و یا اهمال در انجام این کار میتواند با تشکیل رسوب و سنگ روی استنت یا ایجاد عفونت باعث از بین رفتن بافت کلیه به تدریج شود.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟ علائم عفونت ( تب و لرز، ضعف و بیحالی، تکرر یا سوزش شدید ادرار) درد شدید خونریزی شدید عدم توانایی در ادرار کردن البته این موارد بسیار نادر هستند.
نکته مهم: در صورتیکه برای شما دابل جی یا استنت داخلی گذاشته شده باشد سوزش ادرار و تکرر ادرار و درد در ناحیه کلیه حین ادرار کردن شایع است و علامت عفونت نیست.
دکتر مهرداد محمدی جراح کلیه و مجاری ادراری فلوشیپ فوق تخصصی اندویورولوژی و یورولاپاروسکوپی