دستگاه ادراری انسان شامل کلیه، حالب (میزنای)، مثانه و پیشابراه است. ازجمله وظایف این دستگاه دفع مواد زائد بدن، تنظیم آب و نمک بدن و در نتیجه تنظیم فشارخون است.
سنگ ادراری به رسوبات معدنی سختی گفته میشود که در این فرآیند در کلیه ها تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها یک مشکل رایج در کشور ما هستند. سنگ پس از تشکیل در کلیه در صورت کوچک بودن اندازه اش، مسیر خود را برای خروج از بدن همراه با ادرار معمولا بصورت خودبخود طی میکند و ممکن است ناراحتی برای فرد ایجاد نکند. اما سنگهای بزرگتر از 5 میلیمتر گاهی در حالب گیر افتاده و باعث بوجود آمدن علائمی در فرد میشود.
علایم وجود سنگ در حالب چه میباشند؟ درد شدید پهلو، تهوع، استفراغ، سوزش و تکرر ادرار، ادرار خونی، کاهش حجم ادرار و گاها تب و لرز هستند؛ که معمولا به علت انسداد نسبی یا کامل حالب ها بوجود می آید. حالب ها لوله های باریک و عضلانی هستند که ادرار را از کلیه به مثانه تخلیه میکنند. که بعلت باریکی قطر آن محل شایعی برای گیر افتادن سنگ و ایجاد علامت در فرد هستند.
شایعترین علامت سنگ حالب درد است. درد ناشی از گیر افتادن سنگ در حالب، کولیک (قلنج) کلیوی نامیده میشود. این درد در ناحیه پهلو حس میشود و به بیضه در مردان و کشاله ران در خانمها تیر میکشد . این درد میتواند بسیار شدید و ناتوان کننده باشد؛ بطوریکه کولیک کلیوی را یکی از شدیدترین درد های تجربه شده توسط بشر نامیده اند. مصرف مایعات به میزان متوسط و استفاده از بعضی از داروها میتواند به دفع خودبخودی سنگ توسط بدن کمک کنند. در مواردی که در زیر به آنها اشاره میشود، جهت جلوگیری از بوجود آمدن عوارض باقیماندن سنگ در حالب انجام اقداماتی جهت شکستن و یا خارج کردن آن لزوم میابد.
سنگهای حالب چه موقع نیاز به انجام مداخله(سنگ شکنی یا جراحی) دارند؟
۱. عدم دفع سنگ پس از یک ماه یا عدم جابجایی و پایین تر نیامدن سنگ بعد از دو هفته
۲. تجمع عفونت پشت سنگ که میتواند خود را با تب نشان دهد
۳.درد غیرقابل تحمل علیرغم مصرف مسکن
۴. هنگامی که انسداد ادراری ناشی از سنگ موجب تجمع ادرار پشت آن و آسیبب به کلیه شده است
۵. سنگ در حالب دو طرف
۶. افرادی که یک کلیه دارند.
سنگ حالب در صورتی که آزاردهنده نباشد و باعث ایجاد عوارض گفته شده نشده باشد را تا حداکثر یک ماه میتوان بدون مداخله جراحی پیگیری کرد. لازم به ذکر است سنگ حالب بعد از یک ماه برای جلوگیری از ایجاد عوارضش در هر صورت باید خارج شود. گاهی اتفاق می افتد که درد بیمار بعد از چند روز بهبود میابد ولی سنگ همچنان در جای خود پابرجا است. که در صورت عدم اقدام به موقع به تدریج باعث تورم و کاهش کارکرد کلیه ونهایتا از دست رفتن کلیه میشود. در حالی که میتواند فرد هیچ علامتی نداشته باشد. بنابراین پیگیری مناسب با سونوگرافی برای ایجاد وحفظ وضعیت بدون سنگ در حالب برای همه بیماران الزامی است. بعضی افراد مستعد خطرات بیشتری ناشی از سنگ حالب هستند. این گروه ها شامل افراد دیابتی، زنان باردار، افراد تک کلیه، کلیه پیوندی، کودکان، افراد با سابقه عفونت ادراری مکرر هستند. این افراد نیازمند توجه بیشتر و پیگیری دقیقتر هستند.